فاطمه سادات میرمهدی*۱،شهاب الدین صافی

۱دانشجوی دکترای حرفه ای، دانشکده دامپزشکی، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران*

۲گروه پاتولوژی و کلینیکال پاتولوژی،دانشکده دامپزشکی،واحد علوم تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

Email:f.mirmahdi@yahoo.com

مقدمه- هر ساله آزمایشات بسیاری سبب مرگ حیوانات زنده می شود. درد و رنج ناشی از این آزمایشات، نیاز به نیروی انسانی ماهر،هزینه های فزاینده و مهمتر از همه تفاوت گونه ای باعث گردیده که روش ها و جایگزین هایی ازقبیل نرم افزارها، شبیه سازها، مانکن ها و … جهت استفاده در آموزش و پژوهش دامپزشکی و سایر علوم زیستی پیشنهاد شود. در مطالعه حاضر یکی از روش های جایگزین استفاده از حیوانات در آموزش آناتومی به نام روش پلاستیناسیون و مزایا و معایب آن و مقایسه با روش ابداعی پروفسورالنادی مورد بررسی قرار می گیرد.

در دانشکده دامپزشکی دانشگاه قاهره یک روش جدید ابداع شده است به نام تکنیک النادی. این کار در بخش آناتومی و جنین شناسی، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه قاهره ی مصر به دنبال راهنمایی و سیاست InterNICHE  در مورد استفاده از جایگزین ها در آموزش انجام شد. این روش یک فرم اصلاح شده از پلاستیناسیون است و می توانند جایگزین استفاده از حیوانات کشته شده برای آموزش آناتومی پایه، جنین شناسی، آسیب شناسی، انگل شناسی، آموزش مهارت های بالینی و جراحی، از جمله برای معاینات بالینی و آندوسکوپی شوند.

مواد و روش کار

مراحل روش Elnady

مرحله اول: تثبیت بافت (فیکس کردن)

تثبیت بافت به همان شیوه ای است که در پلاستیناسیون انجام می شود. فرآیند پلاستیناسیون شامل جایگزینی آرام مایع با یک پلیمر در خلا می باشد. یکی از تکنیک های آن استفاده از سیلیکون بوده و شامل چهار مرحله است: فیکس کردن،دهیدراته کردن، آغشته سازی اجباری در خلاء و سخت شدن. بافت های آب و چربی با پلیمرهایی شامل سیلیکون،اپوکسی و پلی استرکوپلیمر جایگزین می شوند.

روش انتخاب شده برای تثبیت بافت با استفاده از فرمالین  و مقدار فرمالین مصرفی بستگی به نمونه مورد نظر و اندازه حیوان دارد. نمونه هادر حمام فرمالین ۵٪ در حدود ۳ هفته غوطه ور می شوند. این حمام فرمالین کم غلظت اجازه می دهد تا فرمالین به بافت های ساختاری سطحی و عمیق برسد. غلظت های بالاتر فقط بافت ساختارهای سطحی را اشباع می کنند در نتیجه بافت های عمیق از بین می روند.

مرحله دوم: تزریق رنگ، انهدام عضله و حفاری استخوان

برای نمونه هایی که امکان کانول گذاری وجود دارد،می توان لاتکس رنگی یا اپوکسی به داخل عروق یا حفره تزریق کرد تا در صورت لزوم تجسم سازه ها بهتر شود. در نمونه های بزرگ، بافت عضله ضخیم اندام حیوانات بزرگ باید بیشتر جداسازی شود بنابراین پوست و فاسیای سطحی برش داده می شوند و سپس فاسیای عمیق تقسیم می شود تا عضلات را بتوان بهتر تفکیک نمود.این باعث می شود که استون و گلیسیرین که در مراحل بعدی برای اشباع و دهیدراته کردن تزریق و اضافه می شوند بهتر به داخل بافت ها نفوذ کنند. همچنین مهم است که روی استخوانها کار کنیم. حفره های کوچک به حفره های مغز استخوان های دراز در ناحیه هایی که کمتر قابل مشاهده هستند برای افزایش رطوبت و جلوگیری از برداشتن چربی ها حفر می شوند. در برخی از نمونه ها که در آن استخوان ها برداشته و بریده می شوند، بافت مغز استخوان از طریق برش های مقطعی برداشته می شود. در این مرحله، اندام های توخالی مانند قلب، معده و روده باید با آب شستشو شده و از خون تمیز گردند سپس آنها را با الیافی مانند پلی استر صنعتی پر می کنند.

مرحله سوم: دهیدراته کردن با استون

با استفاده از تکنیک Elnady، فرایند کامل دهیدراته کردن در دمای اتاق انجام می شود. اندام، ارگان یا بافت در یک حمام استون خالص (۱۰۰٪) غوطه ور می شود و برای یک هفته رها می شود. سپس غلظت استون با استفاده از یک هیدرومتر اندازه گیری می شود و نمونه به یک حمام جدید با غلظت ۱۰۰٪ منتقل می شود و برای یک هفته دیگر باقی می ماند. غلظت استون به طور متناوب اندازه گیری می شود و زمانی که غلظت در ۹۸-۹۹٪ ثابت باقی بماند، نمونه ها دهیدراته محسوب می شوند.

مرحله چهارم: اشباع در گلیسیرین

نمونه های خشک شده به آرامی به وسیله دست ها فشرده می شوند و آنها را از طریق یک غربال از استون عبورمی دهند. سپس با توجه به نوع و اندازه بافت،  به مدت یک تا دو هفته در حمام گلیسیرین قرار می گیرند. نمونه های کوچک، اندام های توخالی و بافت نازک دیواره در هر اندازه نیاز به یک هفته برای اشباع کامل دارند

مرحله پنجم: بهسازی با نشاسته ذرت

نمونه ها را از گلیسیرین بیرون می آورند و به کیسه های پارچه ای بزرگتر منتقل کرده،آن را محکم بسته و سپس از خارج به آن نشاسته ذرت می مالند. نمونه های کوچک را در ظروف پر شده از پودر ذرت به مدت یک تا سه روز غوطه ور می کنند. در این مدت توصیه می شود که نمونه ها را درون کیسه ها به صورت متناوب چرخانده و ماساژ دهند. پودر ذرت با گلیسیرین اشباع شده و شروع به چسبیدن می کند و باید با پودر جدید جایگزین شود. در نهایت، پس از حدود یک هفته، زمانی که نشاسته دیگر تجمع پیدا نکند، نمونه ها از کیسه ها به دقت بیرون می آیند. پودر ذرت موجود را می توان با استفاده از یک برس نرم برداشت و یا به کمک هوا آن را زدود. اگر نمونه هنوز دارای گلیسیرین باشد، آن را به کیسه ی پارچه بازگردانده و روند تا زمانی که پودر ذرت تجمع پیدا نکند، تکرار می شود. در صورت لزوم، می توان نمونه را به طور مستقیم با پودر ذرت مخلوط کرد و برای یک یا چند هفته در معرض هوای آزاد روی کارتن قرار داد این کار به جذب گلیسیرین کمک می کند. وقتی گلیسیرین قابل مشاهده نبود و کاملا جذب شد، نمونه قابل استفاده است. سپس از رنگ های اکریلیک برای رنگ کردن رگ ها یا ساختارهای دیگر مانند پریکارد یا عضلات استفاده می شود. نمونه آماده شده را در محل بهداشتی، مانند یک موزه یا در یک ظرف بسته بندی شده یا کیسه های پلاستیکی نگه داری می کنند.

نتایج

تکنیک النادی در دمای ۳۷ تا ۴۰ درجه سانتیگراد انجام می شود، تجهیزاتی نیاز ندارد و نمونه ها دارای مزایای فراوانی هستند من جمله انعطاف و دوام، وزن سبک، فاقد ضرر و بوی نامطبوع،عدم نفوذ عوامل بیماریزا، واضح بودن ساختار اندام، امکان حفظ طولانی مدت نمونه و کاربرد در آموزش، تشخیص،آزمایشات و  اهداف دیگری از جمله آموزش با شفقت.

کلمات کلیدی: پلاستیناسیون،تکنیک النادی،آموزش با شفقت