استفاده از اجساد اهدایی با منشا اخلاقی در آموزش دامپزشکی

سارا بیداری
دانشجوی دامپزشکی دانشگاه تهران

آموزش دانشجویان دامپزشکی برخلاف پزشکی، به طور سنتی با قربانی کردن حیوانات زنده و تشریح آنان صورت می­گیرد. در سه ده اخیر استفاده از اجساد اهدا شده که با منشأ اخلاقی تهیه شده­‌اند، به طور فزاینده­‌ای رو به رشد است. در این مطالعه ای مروری به گرایش­های اخیر در آموزش آناتومی دامپزشکی پرداخته شده است.

حیوانات وحشی یا بدون سرپرست که در اثر مرگ طبیعی مرده­‌اند و نیز حیوانات خانگی و همدم که به دلایل پزشکی در مراحل پایانی حیات تحت یوتانایز قرار گرفته­‌اند، از منابع اخلاقی برای آموزش دانشجویان دامپزشکی به شمار می­روند. در حالی که اجساد حیوانات آزمایشگاهی، اسیر، خریداری شده، پرورش داده شده، محبوس شده و یا کشته شده هیچ کدام از منظر اخلاقی مورد قبول نمی­باشند.

واضح­ترین دلیل برای قربانی نکردن حیوانات برای مقاصد آموزشی آن است که از دیدگاه اخلاقی جان حیوانات از اهمیت برخوردار است و حق حیات از طبیعی­‌ترین حقوق آن­ها می­باشد. علاوه بر آن این افزایش آگاهی­‌های دانشجویان در مورد حقوق حیوانات منجر به افزایش حساسیت آنان نسبت به این موضوع شده است. چنین دانشجویانی در طی دوران تحصیل خود در معرض این خطر قرار دارند که در صورت عدم رعایت حرمت جان حیوانات دچار تناقض‌­های منطقی و آسیب­های روحی می­شوند. همچنین شواهدی وجود دارد که در سایر دانشجویان نیز عدم رعایت اخلاق در استفاده از اجساد حیوانات باعث کاهش حساسیت و عاطفه­‌ای آن­ها نسبت به حیوانات شده و ممکن است مشکلاتی را در وظایف شغلی آن­ها در آینده فراهم آورد. در مطالعه‌ای Catherine Tiplady و نویسندگان همکار که در دانشکده­ی Queesland در سال ۲۰۰۸ میلادی صورت گرفته، کاهش دغدغه­‌ی دانشجویان به حیوانات در طی پیشرفت سال­های تحصیلی نشان داده شده است.

دانشکده­‌‌های مختلف روش­های ابتکاری ویژه­‌ی خود را برای ترغیب صاحبان حیوانات جهت اهدای جسد حیوانشان به کار گرفته­‌اند. ایجاد تارنمای ویژه برای اطلاع رسانی، مدیریت وبلاگ­های ویژه به منظور درج نقطه نظرات اهدا­­­­کنندگان و برقراری ارتباط با انجمن­‌های ویژه­‌ی طرفدارحقوق حیوانات از آن جمله­‌اند. در این بین نقش تعداد محدودی از دانشجویان دامپزشکی در دانشکده­‌های مهم جهان برای ترغیب مقامات دانشکده و اساتید در به کارگیری اجساد با منشأ اخلاقی بسیار برجسته است. این فعالیت­ها سبب شده است تا اهدای جسد حداقل در مورد برخی گونه­‌های حیوانی شامل سگ، گربه، اسب و بز به طور جدی اجرا شود. نمونه­‌ای از نظر داده شده توسط یکی از دانشجویان دامپزشکی که در سایت بیمارستان بزرگ دانشکده ی دامپزشکی Florida ثبت شده است را در زیر مشاهده می­کنید:

He made a difference in someone’s life while he was alive, and now he will make a difference in many other horses’ lives by what he is teaching our future veterinarians.”

– Katherine Doer, a veterinary student at the UF College of Veterinary Medicine, speaking about the horse whose body she studied in her Large

با این حال برخی موانع در مسیر استفاده از اجساد اهدا شده وجود دارد. این موانع عبارتند از:

فساد جسد از زمان مرگ حیوان تا پذیرش توسط دانشکده:

استفاده از ترکیبات و تکنینک‌­های مخصوص جهت مومیایی کردن و نگه­داری طولانی مدت.

ناکافی بودن تعداد اجساد اهدایی که بیشتر ناشی از عدم وجود زیر ساخت مناسب برای دریافت اجساد اهدایی است

راه حل: آگاه سازی و فراهم آوردن امکانات لازم برای حفظ و انتقال جسد راه حل اصلی است.

وجود نواقص عضوی و آناتومیک در حیوانات پیر یا بیمار اهدا شده

راه حل: تغییر نگرش نسبت به آموزشی بودن اجساد اهدایی از طریق نشان دادن فواید تشریح اجسادی که به لحاظ آناتومیک از تفاوت و تنوع برخورداراند.

آلودگی میکروبی اجساد اهدا شده

راه حل: با رعایت استانداردهای محافظتی این امر نباید مانع نگرانی اساتید و دانشجویان باشد. درواقع تعداد زیادی از این حیوانات به دلیل

آن که قبل از مرگ تحت توجه و مراقبت دامپزشکی قرار داشته‌­اند بالقوه از شانس آلوده­‌کنندگی کمتری برخوردارند.

مشکلات قانونی به ویژه در مورد حیوانات نادر و تحت حفاظت

راه حل: این امر نیاز به مداخله­‌ی فعلان و حقوق حیوانات و مراکز آکادمیک در بازنگری قوانین مربوطه دارد.

نتیجه­ گیری:

برنامه­‌ی اهدای جسد نمونه­‌ای از یک راه حل مناسب چند منظوره برای دانشکده­‌های دامپزشکی است. از این طریق این دانشکده­‌ها می­توانند با افزایش اعتماد جامعه نسبت به فعالیت­های خود نشان می­دهند که آنان نه تنها در درمان بیماری­های حیوانات تلاش می­کنند بلکه نظیر صاحبان و دوستداران حیوانات برای احقاق حقوق حیوانات تلاش می­کنند.
منبع: http://altweb.jhsph.edu/wc6/paper265.pdf
https://es.scribd.com/document/73957671/Cadaver-Sourcing-Tiplady-Et-Al-ATLA-2011